چطور در دوران کرونا با نافرمانی های کودک مان رفتار کنیم؟
نویسنده‌ی این مقاله در روزنامه‌ی نیویورک تایمزخانم ملیندا ونر مویر مادر دو فرزند هستند که به عنوان روزنامه نگار علمی و نویسنده در مجلات معتبر آمریکا کار می کنند. در این مقاله ایشان نظر روانشناسان مطرح در حیطه کودک دکتر تینا پین برایسون و دکتر تامار چامسکی، دکتر توا کلین را در مورد انضباط و تربیت کودک در دوران همه‌گیری کرونا سوال می‌کنند. یک برداشت آزاد از این مقاله را برای شما عزیزان ارائه می‌کنیم.
این روزها کسانی که یک فرزند دارند بسیار با خواسته های کودک خود برای بازی و سرگرمی و بهانه‌گیری‌های گاه و بی‌گاه، مواجه هستند و گاهی آرزو می‌کنند کاش کودکشان خواهر یا برادری داشت که با هم سرگرم می‌شدند. از طرفی کسانی که دو فرزند یا بیشتر در منزل دارند درگیر دعواها و تنشهای آنها هستند. سوال اغلب والدین این است: « چگونه می توانم به بهترین وجه پاسخگوی موقعیت‌هایی مانند اینها باشم؟»
درحالت عادی معمولا ما ۲۴ ساعت شبانه روز را درکنار فرزندان خود و درگیر امور آنان نیستیم. به نظر می‌رسد این روزها فرزندپروری و والدگری به یک کار تمام‌وقت تبدیل شده‌است. در این شرایط آیا باید احساس ملایمت بیشتری در قبال بدرفتاری بچه‌ها داشته باشیم؟ یا باید در تلاش برای حفظ محدودیت ها سخت گیر باشیم؟ بهترین راه برای پاسخگویی به رفتارهای نادرست آنها در این شرایط بحران جهانی چیست؟
اول: درک کنید که چرا بچه های شما آشفته هستند.
به نظر می‌رسد ما این روزها توقعی از کودکان خود داریم که بسیار فراتر از سطح تحمل آنهاست. اوقات کودکان در حالت معمول اغلب به گشت و گذار و کشف دنیای اطراف می‌گذرد، تحمل اینکه آنها مجبور باشند تمام مدت در خانه بمانند برای آنها بسیار سخت خواهد بود. از طرف دیگر روال روزانه‌ی کودکان که به آنها حس امنیت و پیش‌بینی پذیر بودن زندگی را می‌دهد نیز از بین رفته است؛ مثلا اینکه کودک همیشه سر ساعت خاصی به مدرسه یا مهد رفته و باز می‌گردد، که این مساله در بعضی از کودکان سبب ایجاد تنش بیشتر می‌شود.
کودکان کوچکتر عموما نمی‌دانند که با احساس ناراحتی و درماندگی خود چگونه کنار بیایند، بنابراین بیشتر و بیشتر زودرنج و بهانه‌گیر می‌شوند. قابلیت تحمل کودکان نیز در چنین شرایطی کاهش می‌یابد. به طور مثال ممکن است فرزند شما این‌روزها اگر در نقاشی‌اش اشتباهی رخ دهد شروع به گریه و بی‌قراری کند در حالی که در حالت عادی آن برگه را کنار می‌گذاشت و برگه دیگری برمی‌داشت و دوباره شروع می‌کرد.
دکتر کلین می‌گوید: « شما باید انتظار پرخاشگری، بهم ریختگی و بدرفتاری بیشتری را داشته باشید، نه به دلیل اینکه آنها بد هستند، بلکه به دلیل اینکه آنها واقعا احساس بی‌ثباتی می‌کنند.»
دوم، با همدلی نسبت به بدرفتاری آنان واکنش نشان دهید. سپس به فرزندان خود قوانین و انتظارات را یادآوری کنید.
اگر با بدرفتاری شدیدی از کودک خود مواجه شدید ابتدا چند نفس عمیق بکشید و به خود یادآوری کنید کودک شما در پی عصبانی کردن شما نیست.
سپس احساس او را تایید کنید مثلا بگویید: «عزیز مامان (بابا) می‌فهمم که داری شرایط سختی رو می‌گذرونی و حوصله‌ات خیلی سر می‌ره» یا «اوه به نظر می‌رسه خیلی عصبانی هستی!»
برای کودکان کوچکتر می‌توان نشست و هم قد آنان شد و یا با آنان بر زمین نشست- این کار برقراری ارتباط با کودکان را تسهیل می‌کند- از آنها بپرسید آیا به آغوش شما یا یک لیوان آب برای آرام شدن نیاز دارند؟
شاید پاسخ دادن به رفتارهای نادرست با حمایت و همدلی عجیب به نظر برسد، اما در حال حاضر بچه ها به "دلسوزی بیشتر از گذشته" نیاز دارند. برای درک بیشتر این موضوع به زمانی فکر کنید که کودک شما بیمار است. احتمالا شما نسبت به غر زدنها و پرخاشگری آنها خیلی صبورتر و پذیراتر از حالت عادی هستید، چون می‌دانید که حال آنها خوب نیست. شرایط کنونی هم چیزی شبیه به همین است و زیاد از آن متفاوت نیست. زمانی که در یک بحران کودکان پرخاشگری و بدرفتاری می‌کنند در واقع دارند به ما می‌گویند: «من واقعا نیاز به کمک دارم، من توی شرایط سختی هستم.»
دکتر تینا پین برایسون می‌گوید، پس از اینکه هم شما و هم کودکتان آرام شدید، برایش توضیح بدهید که چرا رفتارش نادرست بوده‌است. می‌توانید بگویید: «مدلی که با من صحبت کردی اذیتم کرد و ناراحت شدم» یا «حق داری عصبانی باشی ولی حق نداری به خواهرت آسیب بزنی». از آنها بپرسید که فکر می‌کنند برای جبران رفتارهای نامناسبشان چه کاری می‌توانند انجام دهند؟ آیا باید عذرخواهی کنند یا بهم‌ریختگی را که به وجود آورده‌اند جمع کنند؟
آنها را تشویق کنید تا استراتژیهایی را شناسایی کنند که دفعه بد که عصبانی یا غمگین شدند از آن استفاده کنند. مثلا: «میتونی دفعه بعد که عصبانی شدی چندتا نفس عمیق بکشی یا میتونی بری تو اتاقت داد بزنی یا میتونی از من کمک بخوای حتی اگر نیاز داشتی میتونی بیای بغل من و آروم بگیری.»
شما باید به تشخیص خود آنچه را که برای خانواده شما بهتر است را انجام دهید، اما روانشناسان پیشنهاد می‌کنند که در شرایط کنونی میزان تنبیهات و سختگیری را کاهش دهید. زمانی که کودکان در حال گذراندن شرایط سخت هستند باید نسبت به سختگیری با آنان مراقب بود. در واقع انضباط و تربیت نوعی آموزش است، بنابراین زمانی که انتظارات خود را با فرزند خود در میان می‌گذارید و به آنها روشهای حل مساله را می‌‌آموزید، بدون محرومیت یا امتیاز دادن در حال شکل دادن به رفتارهای آینده آنان هستید. اینها رفتارهای سهلگیرانه نیستند و شما همچنان می‌توانید انتظارات و مرزگذاریهای تربیتی خود را داشته باشید.
سوم، هر زمانی که فرصتی داشتید با بچه‌ها تفریح و سرگرمی به راه بیندازید.
شما همچنین می‌توانید به فرزندان خود کمک کنید که مقداری از اضطراب خود را به شیوه‌ای مثبت برون ریزی کنند و در واقع انرژی منفی آنها را تخلیه کنید. این روزها ممکن است اکثر ما والدین به دلیل دورکاری و شرایط موجود حتی پرمشغله تر از گذشته باشیم، اما حتی اگر دو دقیقه هم وقت برای تفریح و بازی با کودک خود داشتید از آن استفاده کنید. زمانی که در حال پخت و پز هستید با یک آهنگ شاد با هم برقصید. برای زمان خواب شعر‌های خنده‌دار و من درآوردی را باهم همخوانی کنید. حتما شرایط بازیهای مختلف را برای آنها فراهم کنید و هر از گاهی لابلای کارهایتان برای بازی به آنها بپیوندید.
بازی به کودکان کمک می‌کند آنچه را که در ذهنشان می‌گذرد پردازش کنند، استرسهای خود را بیرون بریزند، و احساس کنترل بیشتری روی اوضاع داشته باشند و احساس عاملیت کنند. اینکه والدین و کودکان گاهی با هم بازیگوشی کنند ابزار بسیار قدرتمندی نه تنها برای رهایی از استرس است، بلکه این بازیها ارتباط والد و فرزندی را نیز عمق و ارتقا می‌بخشد و احساس دلبستگی و ارتباط مورد نیاز کودک را تامین می‌کند.
ایجاد یک روتین روزانه برای کودکان باعث ایجاد احساس ثبات و پیش‌بینی‌پذیری هم در شما و هم در کودک شما می‌شود. می‌توانید برنامه های برای بازی تک به تک هر والد با فرزندان و بازی خانوادگی یادداشت کنید. این برنامه به کودک امیدی برای برآورده شدن یک انتظار شیرین را می‌دهد. این برنامه‌ریزی حتی می‌تواند یک برنامه‌ی ده دقیقه‌ای بازی، رقص ورزش یا قصه‌خوانی، لابه‌لای کارهای روزانه‌تان باشد. اما می‌توانید مطمئن باشید با همین کارهای ساده به میزان زیادی از بدرفتاری فرزندتان را می‌کاهید.
چهارم، به خودتان هم آسان بگیرید!
شما ممکن است فکر کنید که تا حد زیادی در برابر نگرانیهای ناشی از ویروس کرونا از فرزندان خود محافظت کرده‌اید و در واقع مانند سپر محافظ آنان بوده‌اید، اما بچه‌ها "مانند اسفنج احساسات و نگرانیهای بزرگسالان را به خود جذب می‌کنند." بنابراین کمک‌کننده خواهد بود که از هر چیزی که در شرایط کنونی در شما استرس اضافی ایجاد می‌کند دوری کنید. مثلا ممکن است شما در تعطیلی کنونی مدارس برنامه‌ریزی کرده باشید که هر شب شام بسیار مفصلی را برای خانواده تهیه کنید که هدف مفیدی است اما در شرایط بحران که شما با شستشوهای اضافی برای ضدعفونی منزل و خریدها مواجه هستید شاید این میزان سختی دادن به خود برای شام هر شب باعث خستگی بیش از حد و استرس شما شود، و این استرس اضافی کاملا از طرف بچه‌ها حس می‌شود. توقعات اضافی‌ای را که از خود دارید و ضروری نیستند را مد نظر قرار دهید و از خود بپرسید آیا منفعت آن به هزینههای بالقوه‌ی اش م‍ی‌ارزد؟ اگر اینچنین نیست راحت باشید و خود را ببخشید و به خود یادآوری کنید که در حال حاضر واقعا نمی‌شود همه چیز را تمام کمال انجام داد.
همچنین در مورد کارهایی که شدیدا به آن علاقمندید یا نیاز دارید فکر کنید. هرازگاهی در این مورد بارش ذهنی انجام دهید. همه‌ی ماها در شرایط کنونی ممکن است دچار تضعیف روحیه و خستگی باشیم در چنین شرایطی مهربان بودن و شفقت با خودمان بسیار مهم است.
ممکن است نیاز باشد که کودکان خود را در طول روز با کارتونهای مناسب سنشان سرگرم کنیم و خودمان به کارهایی که برایمان آرامش بخش است بپردازیم مثلا به دوست عزیزی تلفن بزنیم و یا یوگا کنیم و یا حتی یواشکی چیپس و ماست بخوریم ؛) اگر همین کارهای کوچک باعث می‌شود که میزان سازگاری شما و توانایی تحمل شما بالاتر برود مطمئن باشید به آرام بودن کودکانتان نیز کمک خواهد کرد.
ترجمه و برداشت آزاد از: رویا رئیسی
تاریخ انتشار: ۱۳۹۹/۰۲/۲۲
کاندیدای دکترای تخصصی روانشناسی - عضویت سازمان نظام روانشناسی: ٤٠٧٧١