روان شناس خوب چه ویژگی هایی دارد؟
اولین و اساسی ترین ویژگی مشاور و روانشناس، داشتن مدرک تحصیلی مرتبط می باشد. داشتن حداقل مدرک کارشناسی ارشد و یا دکتری در زمینه ی راهنمایی -مشاوره یا روانشناسی با گرایش های (کودک، تربیتی، عمومی، بالینی، سلامت، خانواده درمانی، کودکان استثنایی...) مورد نیاز است. علاوه بر داشتن مدرک تحصیلی، روان شناسان نیز میتواند عضویت و پروانه اشتغال از سازمان نظام روان شناسی و یا سازمان بهزیستی داشته باشند، بدین معنی که مدارک تحصیلی و صلاحیت علمی ایشان از طریق سازمان نظام روان شناسی تایید شده است که این امر کمک می کند تا در صورت بروز هر گونه شرایط نامناسب در فرآیند درمانی بتوانید پیگیری های مربوطه را از سازمان های مرتبط اعمال نمایید. بطور کلی بهتر است هر روانشناس در حوزه ای که تحصیلات مرتبط با آن را کسب کرده است، مشاوره بدهد. اما اگر اینطور نبود باید تجربه یا مطالعه ی گسترده ای داشته باشد، تا بتواند در سایر گرایش های مرتبط به خوبی عمل کند. برای مثال روانشناسی با گرایش کودک که مراجعین بزرگسال ببیند، در وهله ی اول شاید خیلی منطقی بنظر نرسد، اما در عمل اگر مطالعه، کارگاه و دوره دانش افزایی به مقدار کافی شرکت کرده باشد، میتوانید جلسات درمان را با وی ادامه دهید. تجربه ی کاری،شرکت در کارگاه های تخصصی در کنار داشتن پروانه و مجوز کار نیز مهم است چرا که اعتبار و دانش روانشناس را نشان میدهد.
درنتیجه این حق مسلم شما به عنوان مراجع می باشد، که تحصیلات و گرایش های مشاور یا روانشناس و بطور کلی درمانگرتان را بپرسید و هیچ از این موضوع خجالت نکشید.
انواع حیطه های روان شناسی
روان درمانی
اصطلاحی عمومی برای دسته بندی درمان هایی از قبیل رویکردهای شناختی رفتاری، طرحواره درمانی، روان تحلیلی و روان کاوی کلاسیک است که برای اختلالات ذهنی درمان های غیرجسمانی مثل صحبت درباره یک مشکل و تغییر رفتار را در نظر دارد.
روان پزشکی
روانپزشکان در واقع پزشکی عمومی خوانده اند و سپس دوره تخصصی خود را در گرایش روان پزشکی به اتمام رسانده اند. آموزش روان پزشکی معمولا متمرکز بر رویکردهای زیستی ـ طبی نسبت به مشکلات روان شناختی است. این افراد تنها متخصصان حوزه ی سلامت روان هستند که میتوانند دارو تجویز کنند. در بسیاری از اختلالات و مشکلات روان، بنا به تشخیص درمانگر و روانشناس نیاز به مصرف دارو احساس می شود. در نتیجه ممکن است همزمان با دریافت روان درمانی و یا در صورت وخامت حال قبل از شروع جلسات درمانی یک دوره دارو درمانی تجویز شود. در نتیجه ممکن است روان درمانگر شما را به روان پزشک ارجاع دهد تا با مصرف دارو برخی از علائم شدید کاهش پیدا کند و تحت کنترل قرار بگیرید. این شیوه درمان ترکیبی (دارو به همراه جلسات روان درمانی) کمک میکند تا بطور موازی و همزمان به لحاظ فیزیولوژیکی و ذهنی درمان موثر تری صورت بگیرد. برای مثال بیماری با مشکل اضطراب یا افسردگی با علائم حاد همچون افکار خودکشی (که فقط روانشناس متخصص یا روانپزشک میتواند تشخیص گذاری دقیق انجام دهد) نیاز دارد مدتی دارو های روان پزشکی مصرف نماید تا بتواند از طریق تاثیر هم افزایی بر روی شناخت، افکار و احساسات تغییرات درمانی مناسب ایجاد شود.
درمان شناختی-رفتاری
نوعی روان درمانی بر مبنای این فرضیه که نحوه استدلال فرد درباره تجاربش رفتارش و متعاقبلا حالات او را تعیین می کند. درمانگر می کوشد تا بیماران را نسبت به تفکر منفی و معیوب خود آگاه کرده و به آنها نشان دهد که چگونه می توانند الگوهای فکری و رفتاری سازنده تری را جایگزین آن کنند.
راهنمایی و مشاوره
مشاوره ماهیتا رابطه ای میان مشاور و مراجع است که در حین آن مشاور مراجع را تشویق به بررسی افکار، احساسات و رفتارهای خود می کند تا به فهم روشن تری از خود نایل آمده و به نحو موثرتری با زندگی کنار بیاید.
روان کاوی
اصطلاحی است که برای توصیف نظریه تحولی زیگموند فروید و روان درمانی برآمده از آن نظریه به کار می رود. فروید باور داشت که مشکلات روان رنجورانه محصول تعارض هایی است که در طول دوره ادیپی تحول شکل گرفته اند. ممکن است این تعارض ها سرکوب شده باشند. زیرا الگوهای نابالغ در دوران کودکی از پرداختن به آنها ناتوان بوده است. هدف روان درمانی روان کاوانه خلق شرایطی است که برحسب آنها بیمار بتواند این تعارض ها را به ساحت خودآگاهی بیاورد تا بتوان در آن ساحت به بررسی این تعارض ها پرداخت.
در قدم بعدی به بررسی ویژگی های فردی روانشناس میپردازیم:
ویژگی های شخصیتی مشاور
ویژگی های شخصیتی مشاور، که وی را از دوست؛ اعضای خانواده، همسایه عمه یا دایی و... جدا میکند و شما میفهمید این فرد میتواند کمک حرفه به شما ارائه دهد. به این معنا که درک و آگاهی شما را نسبت به خودتان و مشکلات تان بالاتر ببرد.
گوش دادن توام با همدلی
همدلی زمانی وجود دارد که درمانگر به دقت احساسات شما را درک کند و بتواند این ادراک را طوری به شما منتقل کند که احساس کنید فردی دیگر بدون تعصب یا پیش داوری وارد دنیای احساسات شما شده است یعنی احساسات شما را بتواند درک کند و از دریچه ی ذهن شما به مشکل بنگرد. به طوری که شما در رابطه احساس امنیت می کنید و این اطمینان را دارید که چیزی شما را تهدید نمی کند. بدین گونه شما میتوانید اعتماد و احساس راحتی کنید تا مشکلات و مسائل حساس را با وی بیان کنید. درمانگر همدل درعین حال که به شما اجازه می دهد فرد مستقلی باشید عمق احساسات شما را درک میکند. همدلی همراه با صداقت و اهمیت دادن به رشد شخصی شما کمک می کند. وقتی شما درک شده باشید با دامنه وسیعی از تجربیات خود تماس برقرار میکنید و از طریق این رابطه امن شما می توانید به شناخت و بینش بیشتری از خودتان و هدایت کردن رفتارهایتان در جهت درست دست پیدا کنید. همدلی و پذیرش بدون قید و شرط درمانگر به شما کمک میکند که به صدای درونی خودتان گوش فرا دهید و در واقع درمانگر خودتان باشید. البته همدلی را نباید با همدردی و یا دلسوزی هم معنی دانست. چرا که دلسوزی نگرش زیان آوری برای خودپنداره شما می باشد و موجب عدم تعادل در ساختار روان شما خواهد شد.
توجه مثبت نامشروط
توجه مثبت به معنای نیاز شما به دوست داشتنی بودن،با ارزش بودن و پذیرفته شدن توسط دیگری مهم بدون هیچ گونه قید و شرط می باشد. به عبارت دیگر رابطه ای صادقانه و صمیمی همراه با اهمیت دادن بین شما و درمانگر برقرار باشد. توجه مثبت نامشروط به این معناست که توجه درمانگر لزوما به رفتارهای مثبت شما معطوف نیست بلکه نیاز شما به دوست داشتنی بودن و مورد توجه قرار گرفتن بدون هیچگونه قید وشرط مورد پذیرش قرار می گیرد. این ویژگی به شما کمک میکند که بتوانید از ارزیابی ها یا قید و بند های قضاوت گونه دیگران مستقل باشید و احساس خودمختاری کنید. درمانگر شما باید بتواند با ذهنی باز به تمام حرف های شما گوش دهد. بدون اینکه برچسب منفی یا مثبت به شما بزند. درنتیجه لزوما اگر درمانگری از شما تعریف و تمجید کرد، مشاور یا روانشناس خوبی نیست، و یا برعکس اگر از اشتباهات یا تجارب سخت و منفی تان گفتید و او در شما احساس شرم و خجالت را بیشتر کرد یا از طریق زدن برچسب های منفی، احساس گناه را در شما ایجاد کرد پیشنهاد ما این است که درمانگر خود را عوض کنید.
همخوانی و اصالت
همخوانی به معنای این است نیست که درمانگر لزوما فردی مهربان و با محبت است بلکه به معنای این است که از احساسات شادی، خشم، ناکامی و سردرگمی خود آگاه است و این احساسات را تحریف و یا انکار نمی کند و بلکه این احساسات به راحتی تجربه می شوند و آزادانه و با صداقت آنها را ابزار می کند.
درمانگر اصیل و همخوان نقاب بر چهره ندارد و سعی نمی کند ظاهر دلپذیری را جعل کند. در نتیجه از وانمود کردن دوستی و محبت هنگامی که این هیجان ها واقعا احساس نمی شوند خودداری می کند. همانطور که خشم و ناکامی خود را پنهان نمی کند. روی خوشحالی و شعف خود نیز سرپوش نمی گذارد. در نتیجه به راحتی احساسات واقعی خود را منتقل می کند و عمل کردن برخلاف این ویژگی ها فریبکاری خواهد بود. شما به راحتی می توانید نشانه های ناهمخوانی و عدم ابراز احساسات را از جانب درمانگر متوجه شوید. همخوانی و اصالت در اتاق درمان مهم و ضروری می باشد اما در سایر روابط خارج از درمان می تواند وجود نداشته باشد. در نتیجه درمانگر همچون سایر افراد می تواند در روابط خارج از اتاق درمان کاملا همخوان نباشد اما درمانگر قابلی باشد.
داشتن دیدگاه بی طرف
مشاور و روانشناس هم یک انسان معمولی است با تمام کمبود ها، نیاز ها و مشکلاتی که در زندگی شخصی خود با آن دست به گریبان است اما باید قبل از شروع کار حرفه ای اش در حوزه درمان این موارد را کمرنگ و یا رفع نماید. در غیر این صورت این احتمال وجود دارد که در فرآیند درمانی تداخل ایجاد کند و به صورت ناخودآگاه تاثیرات منفی اش را بر سیر درمان، رهنمود ها و فضای کلی جلسات باقی بگذارد.
به این مثال دقت کنید: یک مراجعی داشتم که میگفت برای مشاوره گرفتن درباره ی "تصمیم گیری برای مهاجرت کردن یا نکردن" به روانشناسی مراجعه کرده بود. روانشناس مشخصا به او گفته بود: مهاجرت کن و از این جا برو و به پیشرفت خودت فکر کن و....! درصورتی که هیج مشاور و روانشناسی نباید به شما بگویید چه کاری بکنید یا چه کاری نکنید!! در این مثال، مهاجرت کردن و نیاز به پیشرفت، در واقع نیاز خود درمانگر بوده است ولی ناخودآگاه نیازش را به مراجع خود فرافکنی کرده است.
حالا ببینیم اگر روانشناس و مشاور کار درستی بود چطور برخورد میکرد؟
مرحله اول: بطور خنثی و بی طرف به مراجع گوش میداد:
مرحله دوم: علل رفتن یا ماندن را بررسی میکرد
مرحله سوم:با استفاده از تکنیک ها به افزایش خودشناسی در مراجع می پرداخت
مرحله آخر: به مسئله مراجع به شکلی رسیدگی میکرد تا از طریق بررسی سود و زیان های مهاجرت بتواند مستقلانه به تصمیم درستی برسد.
اصل رازداری
تمام اطلاعات شما و موضوعاتی که در جلسات بحث میشود فقط و فقط باید بین شما و درمانگرتان
باقی بماند. مگر اینکه موارد استثنایی پیش آید، که نیاز باشد به فرد دیگر یا مرجع قانونی به عنوان مثال قوه قضاییه و دستور دادگاه، بیمه یا درخواست از طرف سازمان دولتی و یا شرکت خصوصی شما باشد و یا بحث موضوعات تهدید کننده حیات از قبیل آسیب رساندن نسبت به خودتان مثل خودکشی یا آسیب رساندن به دیگران در میان باشد.
داشتن تجربه ی روانکاوی و یا دریافت سوپرویژن
بی طرفی، خنثی بودن، کنترل احساسات (خشم، کینه، نفرت، خوشحالی...) در روانشاس یا مشاور با مراجعه ی وی به روانکاو و یا روانشناس و گرفتن درمان روانشناختی میسر می شود. لذا تجربه ی این قضیه میتواند در تربیت روان درمانگر حرفه ای نقش به سزایی داشته باشد. همچنین خودآگاهی روانشناس هم قدم موثری در کاهش سوگیری ها و انتقال متقابل احساسات متناقض در فرآیند درمانی باشد. درنتیجه می توانید این مورد را نیز از روانشناس خود بپرسید.در بسیاری از مواقع روانشناس جهت بالا بردن مهارت و دانش خود و بعلاوه برای ارائه درمان روانشناختی بهتر، میتواند از استاد بخصوصی در رابطه با مراجعینش مشورت یا راهنمایی بگیرد. البته با رعایت اصل رازداری، تمامی نام و مشخصات مراجع محفوظ و ناگفته می ماند و تنها مساله ی کلی بیان می شود. این امر میتواند توانایی و تبهر روانشناس را بالاتر ببرد.
ویژگی ها و شرایط اتاق درمان:
فراهم کردن محیطی آرام، وجود اتاق انتظار، وجود میز کوچکی بین صندلی مراجع و مشاور از موارد ابتدایی فضای اتاق مشاوره می باشد و فرد به تنهایی در جلسه حضور داشته باشد. نیاز است احساس آرامش و سکوت در اتاق درمان فراهم باشد. در جلسات زوج درمانی، بنا به صلاحدید درمانگر برخی جلسات به صورت مشترک و برخی جلسات به صورت تکی جلسات برگزار شود. در کودکان جلسات به همراه والدین و در نوجوانان به تنهایی برگزار می شود اما جلساتی به والدین به صورت جداگانه اختصاص داده خواهد شد. در برخی از رویکردها مثل رویکرد روان تحلیلی، یک مبل راحتی نیز ممکن است برای مراجع وجود داشته باشد.
تعداد جلسات درمانی
بطور کل تعداد جلسات مطابق با رویکرد درمانی هر درمانگر به صورت تقریبی بین ۱۰ الی ۴۰ جلسه می باشد. لذا انتظار تغییر بعد از تعداد محدودی از جلسات غیرمنطقی به نظر می رسد. چرا که روانشناس یا مشاور نیاز دارد تا تاریخچه ی ای از شما کسب کند. پس باید صبر داشته باشید تا بعد از شناخت از داستان زندگی شما، رهنمود ها، تکنیک های تخصصی و سیر درمان شروع شود. گاها در همین جلسات ابتدایی اگر روانشناس مناسبی پیدا کرده باشید، شما احساس رهایی یا آرامش بدست می آورید و اطمینان خاطر پیدا میکنید که فردی متخصص میتواند به شما کمک حرفه ای دهد. اما دیدن تغییرات در ذهن و کار روی شناخت شما زمان بر می باشد. برخی از روانشناسان جلسات معینی را بیان میکنند مثلا 7 الی 10 جلسه یا بیشتر. تعداد جلسات علاوه بر رویکرد درمانی بستگی به تعدد مشکلات یا اهداف درمانی هم دارد. برخی از مواقع فرد مراجعه کننده با مشکلات و وضعیت بحرانی می آید، در این مواقع بسته به مهارت و تشخیص درمانگر و روانشناس نحوه ی پیش برد جلسات فرق میکند و از همان جلسات نخست مداخلات شروع می شود.
اتمام جلسات درمان:
در ابتدای فرآیند درمان اهداف خود را از مراجعه به روان شناس با کمک درمانگر خود تعیین میکنید و بطور کلی بعد از دوره ی درمان باید به اهدافی که با مشاور تنظیم کرده بودید رسیده باشید. همچنین خودشناسی بیشتر، آگاهی بیشتر از احساسات افکار و اتفاقات درونی تان و نحوه ابراز احساسات خود را به درستی کسب کرده باشید. مهارت ها ی لازم برای مقابله با مشکلات و حل مساله را نیز آموخته باشید. بدین گونه به تنهایی میتوانید با شرایط سخت سازگار شوید. نکته مهم در تعیین کارآمد بودن فرایند درمانی این است که تا چه میزان می توانید تجارب و مهارت های کسب شده در ارتباط با درمانگر را به خارج از جلسه درمان ببرید و به سایر روابط خود تعمیم دهید. اینکه شما احساس کنید توانایی اینکه همیشه خودتان باشید و با تجربیات در حال رشد خود به زندگی ادامه دهید را داشته باشید گواه این اتفاق است که جلسات درمانی منجر به ایجاد تغییرات پایدار در ذهن و روان شما شده است. در این شرایط دیگران در نگاه شما دوست داشتنی هستند و توانایی همدلی کردن با دیگران و ابراز احساسات اصیل خود را به آنها دارید.
کلام آخر: شما مسئول تغییر خودتان هستید
شما برای گرفتن کمک حرفه ای برای ذهن و روان خود تصمیم میگیرید به روانشناس یا مشاور مراجعه کنید. فرایند درمان کاری گروهی بین شما و درمانگر است. یعنی شما هر چه صادقانه تر اطلاعات مورد نیاز را به روانشناس و مشاور و درمانگر خود بدهید او بهتر میتواند کمکتان کند. لذا کسانی که با زور و اجبار به درمان می آِیند، یعنی خودخواسته نیامده اند، اغلب نسبت به درمان مقاومت میکنند و همکاری کمتری نشان میدهند. نکته ی دیگر اینکه؛ وقتی شما به مشاور و درمانگر مراجعه میکنید فقط روی تغییرات رفتاری، احساسی، شناختی خودتان و دایره ی محدودی از محیطتان کار میکنید. پس بطور مثال اگر مراجعی بیاید و از درمانگر و روانشناس بخواهد که همسرم، والدم، یا شخص دیگری را عوض کن، یا به رابطه با من برش گردان... بنظر شما امکان پذیر است؟ پاسخ خیر است. یعنی شما فقط برای خودتان مراجعه میکنید و درمانگر تلاش میکند که بتواند رهنمودهای رفتاری برای سازگاری، تاب آوری و یا تغییر نگرش و رفتار شما نشان دهد، بدین معنا که تمرکز اصلی درمان باز هم روی خود شما خواهد بود. در صورتیکه تمایل دارید از خدمات روان شناسی و مشاوره آنلاین استفاده کنید، می توانید با ما در ارتباط باشید.
تاریخ انتشار: ۱۳۹۹/۰۷/۱۰
کارشناسی ارشد خانواده درمانی/دانشجوی کارشناسی ارشد علوم اعصاب/پروانه اشتغال سازمان نظام روانشناسی: 5913