ویژگی های روانشناسی دوران نوجوانی
نوجوانی دوران کاوش است و نوجوان در این دوره سخت اما مهم، طی حرکتی تدریجی و در بسیاری موارد ناخودآگاه، به سمت ساختن خودپنداره ای منسجم پیش می رود. به این معنی که نوجوان از طریق آزمون و خطا در جستجوی استعداد ها و علایقی است که راهگشای او برای ساختن آینده ای خلاق و هدفمند باشد. مسیری سخت که در طی این مسیر نوجوان علاوه بر آزادی، نیاز به ارتباط و دلبستگی هم دارد.
در ادامه به شایع ترین ویژگی های دوران نوجوانی می پردازیم:
حساسیت نسبت به ظاهر فیزیکی
در دوران نوجوانی از لحاظ فیزیکی تغییرات زیادی در بدن اتفاق می افتد. اندازه و سایز اندام ها تغییر میکند، هورمون های جنسی به شدت افزایش پیدا می کنند و به دنبال آن تمایلات جنسی در این دوران بیدار می شوند که تا به حال هیچ وقت تجربه نشده بودند. همچنین توجه به ظاهر جسمی و تمایل به زیبا و جذاب نشان دادن خود در میان نوجوانان شایع تر است. نوجوانان نسبت به قضاوت اطرافیان در خصوص ظاهر و تغییرات آن، حساسیت خاصی دارند و تمایل دارند بداند دیدگاه و نظرات دیگران در خصوص ظاهر شان چیست. گرایش به بروز رفتارهایی مثل آرایش های غلیظ، تتو کردن و پوشیدن لباس هایی خارج ار عرف برای جلب توجه دیگران به همین موضوع اشاره دارد. در نتیجه تغییرات جسمانی بخش بزرگی از دغدغه دوران نوجوانی محسوب می شوند و جلسات مشاوره روانشناسی نوجوان، سعی بر روشن کردن مسائل پیرامون این تغییرات و همچنین ارائه راه کارهایی برای گذر از این دوران به بهترین شکل را خواهد داشت.
بحران هویت
هر مرحله از زندگی چالش ها و بحران های خاص خود را دارد اما بحران اصلی دوره نوجوانی بحران شناخت خود یا به عبارت دیگر شناخت هویت و ویژگی های شخصیتی است. آنچه که اریک اریکسون نظریه پرداز معروف رشد برای این دوران نامگذاری کرده است "بحران هویت در مقابل سردرگمی" می باشد. نوجوانان گرایش زیادی به طرفداری از شخصیت های محبوب و قهرمان سازی در حیطه های مختلف اجتماعی، سیاسی و هنری دارند. گویی از طریق همانندسازی با شخصیت های برجسته، در حال شناخت هویت خودشان هستند. همچنین بخش بزرگی از سازگاری در دوران نوجوانی تحت تاثیر دوران کودکی می باشد. کودکان و نوجوانانی که احساس می کنند گروه همسالان آنها را پذیرفته اند و در فعالیت های متنوعی شرکت دارند، در مقایسه با کودکان و نوجوانانی که از نظر اجتماعی منزوی هستند و احساس طرد شدن از سوی گروه همسالان می کنند در همانند سازی با چهره محبوب رفتار متعادل تری دارند و در دوران نوجوانی کمتر در معرض مشکلات هیجانی قرار می گیرند.
در این دوران نوجوان با تلاش برای الگوبرداری از ویژگی های شخصیت محبوب، رفتارها و سبک دلخواه خود را می سازد و براساس آن هویت منسجمی از خود شکل می دهد. عدم موفقیت در الگو سازی و انتخاب سبک و اعتقادات جدید موجب سردرگمی و اختلال در ساختن هویتی منسجم خواهد شد. خوشبختانه اکثر نوجوانان به خوبی از این مرحله گذر می کنند و به عزت نفس مناسبی خواهند رسید، اما در صورتی که در این زمینه یا به طور کلی در حوزه مشاوره خانواده سوالات و یا نگرانی هایی دارید، حتما میتوانید سوالات خود را با مشاورین نگاه نو درمیان بگذارید. کافیست روی دکمه دریافت مشاوره کلیک کنید، در مراحل رزرو وقت مشاوره گزینه مشاوره نوجوانی و بلوغ را انتخاب کرده و نهایتا سوال خود را درج کنید. مشاور روانشناس منتخب شما ظرف 24 ساعت پاسخ سوالتان را از طریق همان پنل نگاه نو خواهد داد.
افزایش تحریک پذیری و زودرنجی
تعداد زیادی از نوجوانان درگیر تعارض با خانواده و یا حتی بیزاری جستن از عقاید و آداب و رسوم والدین می شوند. گرایش به داشتن استقلال عامل مهم دیگری برای درگیری با والدین است. یکی از شکایت های رایج نوجوانان فقدان آزادی در خانواده است. دیکته کردن قوانین و مقررات یا تکرار باید و نبایدها از سمت والدین منجر به درگیری، دلخوری و یا فاصله گرفتن نوجوان از خانواده می باشد. در عین حال نوجوان همچون گذشته نیازمند توجه و محبت والدین است و با کوچکترین بی توجهی یا طرد والدین به راحتی بهم می ریزد. زیرا هنوز وابستگی هیجانی به والدین ادامه دارد و حتی علی رغم تمایل شدید به استقلال نیازمند حمایت های همه جانبه والدین خود است. شاید بارها نوجوان این دغدغه را در ذهن خود تکرار کند که آیا علی رغم تغییرات و سرکشی هایی که داشته ام هنوز هم والدین ام همچون دوران کودکی مرا دوست دارند؟
گرایش به استقلال
نوجوانی دوران کاوش است و نوجوان در این دوران طی حرکتی تدریجی به سمت ساختن خودپنداره ای منسجم پیش می رود. نوجوان از طریق آزمون و خطا در جستجوی استعداد ها و علایق جدید است که راهگشای او برای ساختن آینده ای خلاق و هدفمند می باشد. علاوه بر آزادی، نوجوان نیاز به ارتباط و دلبستگی هم دارد اما گاهی اینگونه تصور می شود که دستیابی به این دو باهم مغایرت دارد. مغایرتی که زاییده باورهای غلط فرهنگی ماست و در عمل لزوما به این معنا نیست.
بیشتر بخوانید: راه کارهایی برای ارتباط بهتر با نوجوانان
در صورتی که نوجوان در محیطی رشد کند که فرصت انتخاب، برنامه ریزی، ارائه بازخوردهای اطلاعاتی مناسب و حمایت عاطفی را داشته باشد این فضا به پرورش حس آزادی منجر خواهد شد و نوجوان از درونِ گرایشات و تعارضات مختلف، به هویتی یکپارچه و منسجم خواهد رسید که محصول تامل شخصی و همچنین گفت و گو و تعاملی با محیط بیرون خواهد بود که افکار و هیجانات بدون احساس فشار و سانسور شدن به حیطه آگاهی و توجه او راه پیدا کرده اند و مورد پذیرش قرار گرفته اند. در این مرحله برخلاف تصور همگانی که بها دادن به نیاز استقلال و آزادی منجر به انزوا و دوری از جامعه خواهد شد از طریق ارتقای توانمندی ها نیاز به برقراری ارتباط و صمیمیت افزایش می یابد و احساس شایستگی در ارتباط با دیگران معنا پیدا خواهد کرد.
گرایش افراطی به گروه همسالان
نوجوانان علی رغم تمایل والدین اصرار دارد وقت خود را با گروه همسالان و بدون نظارت و حضور والدین بگذراند و در عین حال شروع فاصله گرفتن و انتقاد از عادات همیشگی خانواده میکنند. حتی گاها ارزش های از قبل پذیرفته شده را نیز زیر سوال می برند.
همچنین در پی رشد هیجانی و تلسط بیشتر بر چالش های پیچیده تر، روابط بین فردی و تعلقات اجتماعی رنگ و بوی تازه ای به خود می گیرد و در عین حال از طریق برقراری روابط متعدد و عضویت در گروه ها به دنبال جستجوی هویت اجتماعی خود از طریق فیدبک های مختلف هستند، گویی پازل شناخت خود در حال کامل تر شدن است. گروه همسالان تاثیر زیادی بر تمایلات، اعتقادات، فعالیت ها و حتی نوع پوشش نوجوان دارند. حتی گرایش به رفتارهای پرخطر و ریسکی مثل مصرف مواد و یا رانندگی پرخطر بواسطه برداشت اشتباه از شرایط خطر افزایش پیدا می کند. همچنین گرایش به رفتارهای پرخاشگرانه و مقابله با منابع قدرت مثل والدین، معلمین و مسئولین مدرسه در این سنین شایع است.
شروع رفتارهای عاشقانه و گرایشات جنسی
تجربه های جنسی نوجوان اغلب با خیال پردازی های جنسی و خود ارضایی شروع می شود و پس از آن رابطه های جنسی دهانی و در مرحله بعد مقاربت جنسی تجربه می شود.
عوامل موثر بر رفتارهای جنسی نوجوان عبارتند از ویژگی های شخصیتی، سن اولین مقاربت، زمینه فرهنگی و مذهبی، نگرش خانواده، آموزش های جنسی و جنسیت.
معمولا پسرها زودتر از دخترها مقاربت جنسی را شروع می کنند و هر چه سن دختران هنگام اولین تجربه جنسی پایین تر باشد احتمال اجباری بودن رابطه بیشتر است.
نوجوانانی که هرگز رابطه جنسی را تجربه نمی کنند به دلیل مغایرت با عقاید خانواده و اعتقادی و آموزش هایی است که در این زمینه از سمت والدین، معلمان و مشاورین دریافت کرده اند.
مشاوره خانواده و مشاوره آنلاین در حیطه نوجوانی به چه کسانی کمک میکند؟
-اگر والدینی هستید که نگران شرایط جسمی، روحی و هیجانی فرزندان تان هستید و قصد دارید مشکلات رابطه ای بین خود را حل و فصل کنید تا بتوانید با کیفیت بهتری باهم تعامل داشته باشید.
-اگر در سنین نوجوانی هستید و به عنوان نوجوان در مورد شرایط روحی خودتان تغییراتی را احساس می کنید یا روابطی را به تارگی شروع کرده اید که برای حل چالش های جدید نیاز به گرفتن مشورت دارید.
-اگر به عنوان معلم، آموزگار و یا مسئولین مدرسه دنبال راه کارهایی برای ارتباط بهتر با شاگردان خود هستید
تیم مشاورین نگاه نو آماده شنیدن دغدغه های شما هستند تا تجربه و تخصص خود را در این خصوص با شما به اشترک بگذارند و شرایطی را فراهم کنند که دوران نوجوانی را به خوبی سپری کنید و آماده ورودی نشاط آمیز به دوران های بعدی زندگی شوید. سفر هزار کیلومتری با یک قدم شروع میشود. برای خودتان قدمی مثبت بردارید
در ادامه به شایع ترین ویژگی های دوران نوجوانی می پردازیم:
حساسیت نسبت به ظاهر فیزیکی
در دوران نوجوانی از لحاظ فیزیکی تغییرات زیادی در بدن اتفاق می افتد. اندازه و سایز اندام ها تغییر میکند، هورمون های جنسی به شدت افزایش پیدا می کنند و به دنبال آن تمایلات جنسی در این دوران بیدار می شوند که تا به حال هیچ وقت تجربه نشده بودند. همچنین توجه به ظاهر جسمی و تمایل به زیبا و جذاب نشان دادن خود در میان نوجوانان شایع تر است. نوجوانان نسبت به قضاوت اطرافیان در خصوص ظاهر و تغییرات آن، حساسیت خاصی دارند و تمایل دارند بداند دیدگاه و نظرات دیگران در خصوص ظاهر شان چیست. گرایش به بروز رفتارهایی مثل آرایش های غلیظ، تتو کردن و پوشیدن لباس هایی خارج ار عرف برای جلب توجه دیگران به همین موضوع اشاره دارد. در نتیجه تغییرات جسمانی بخش بزرگی از دغدغه دوران نوجوانی محسوب می شوند و جلسات مشاوره روانشناسی نوجوان، سعی بر روشن کردن مسائل پیرامون این تغییرات و همچنین ارائه راه کارهایی برای گذر از این دوران به بهترین شکل را خواهد داشت.
بحران هویت
هر مرحله از زندگی چالش ها و بحران های خاص خود را دارد اما بحران اصلی دوره نوجوانی بحران شناخت خود یا به عبارت دیگر شناخت هویت و ویژگی های شخصیتی است. آنچه که اریک اریکسون نظریه پرداز معروف رشد برای این دوران نامگذاری کرده است "بحران هویت در مقابل سردرگمی" می باشد. نوجوانان گرایش زیادی به طرفداری از شخصیت های محبوب و قهرمان سازی در حیطه های مختلف اجتماعی، سیاسی و هنری دارند. گویی از طریق همانندسازی با شخصیت های برجسته، در حال شناخت هویت خودشان هستند. همچنین بخش بزرگی از سازگاری در دوران نوجوانی تحت تاثیر دوران کودکی می باشد. کودکان و نوجوانانی که احساس می کنند گروه همسالان آنها را پذیرفته اند و در فعالیت های متنوعی شرکت دارند، در مقایسه با کودکان و نوجوانانی که از نظر اجتماعی منزوی هستند و احساس طرد شدن از سوی گروه همسالان می کنند در همانند سازی با چهره محبوب رفتار متعادل تری دارند و در دوران نوجوانی کمتر در معرض مشکلات هیجانی قرار می گیرند.
در این دوران نوجوان با تلاش برای الگوبرداری از ویژگی های شخصیت محبوب، رفتارها و سبک دلخواه خود را می سازد و براساس آن هویت منسجمی از خود شکل می دهد. عدم موفقیت در الگو سازی و انتخاب سبک و اعتقادات جدید موجب سردرگمی و اختلال در ساختن هویتی منسجم خواهد شد. خوشبختانه اکثر نوجوانان به خوبی از این مرحله گذر می کنند و به عزت نفس مناسبی خواهند رسید، اما در صورتی که در این زمینه یا به طور کلی در حوزه مشاوره خانواده سوالات و یا نگرانی هایی دارید، حتما میتوانید سوالات خود را با مشاورین نگاه نو درمیان بگذارید. کافیست روی دکمه دریافت مشاوره کلیک کنید، در مراحل رزرو وقت مشاوره گزینه مشاوره نوجوانی و بلوغ را انتخاب کرده و نهایتا سوال خود را درج کنید. مشاور روانشناس منتخب شما ظرف 24 ساعت پاسخ سوالتان را از طریق همان پنل نگاه نو خواهد داد.
افزایش تحریک پذیری و زودرنجی
تعداد زیادی از نوجوانان درگیر تعارض با خانواده و یا حتی بیزاری جستن از عقاید و آداب و رسوم والدین می شوند. گرایش به داشتن استقلال عامل مهم دیگری برای درگیری با والدین است. یکی از شکایت های رایج نوجوانان فقدان آزادی در خانواده است. دیکته کردن قوانین و مقررات یا تکرار باید و نبایدها از سمت والدین منجر به درگیری، دلخوری و یا فاصله گرفتن نوجوان از خانواده می باشد. در عین حال نوجوان همچون گذشته نیازمند توجه و محبت والدین است و با کوچکترین بی توجهی یا طرد والدین به راحتی بهم می ریزد. زیرا هنوز وابستگی هیجانی به والدین ادامه دارد و حتی علی رغم تمایل شدید به استقلال نیازمند حمایت های همه جانبه والدین خود است. شاید بارها نوجوان این دغدغه را در ذهن خود تکرار کند که آیا علی رغم تغییرات و سرکشی هایی که داشته ام هنوز هم والدین ام همچون دوران کودکی مرا دوست دارند؟
گرایش به استقلال
نوجوانی دوران کاوش است و نوجوان در این دوران طی حرکتی تدریجی به سمت ساختن خودپنداره ای منسجم پیش می رود. نوجوان از طریق آزمون و خطا در جستجوی استعداد ها و علایق جدید است که راهگشای او برای ساختن آینده ای خلاق و هدفمند می باشد. علاوه بر آزادی، نوجوان نیاز به ارتباط و دلبستگی هم دارد اما گاهی اینگونه تصور می شود که دستیابی به این دو باهم مغایرت دارد. مغایرتی که زاییده باورهای غلط فرهنگی ماست و در عمل لزوما به این معنا نیست.
سه نیاز اساسی انسان ها آزادی، توانمندی و ارتباط است.
نوجوان برای خودشناسی محتاج آزادی است. البته هر گونه آزادی لزوما به خودشناسی نمی رسد و آزادی هم اصول و قواعد خود را دارد. زیرا درون آدمی علاوه بر نیروی رشد و سازندگی، نیروهای مخرب هم وجود دارد و در صورت بروز باید مهار شوند.
نوجوان در این دوران همچون گلی است که ممکن است بر اثر شرایط نامناسب تضعیف و تخریب شود و تبدیل شدن آن به درختی تنومند و محکم نیازمند زمان، شرایط مناسب و مراقبت های طولانی است. یکی از این شرایط نامناسب استفاده از سیستم پاداش و تنبیه، ارزشگذاری و یا مراقبت و نظارت است. زمانی که کسب پاداش و یا اجتناب از تنبیه دغدغه اصلی فرد محسوب می شود احساس رضایت، کنجکاوی، خلاقیت و به کارگیری استعداد ها مختل می شود و هدف اصلی صرفا دستیابی به پاداش خواهد شد. به عنوان مثال والدینی که از طریق تشویق یا تنبیه نوجوان خود را ملزم به رعایت اصول اخلاقی می کنند، پدری که سخت گیری زیادی دارد و از هر نظر میخواهد فرزندش بی عیب و نقص باشد و یا معلمی که از طریق سیستم ارزشگذاری و نمره دادن موجب تحسین و یا تحقیر دانش آموزان در ملاء عام می شود، عزت نفس آنها را وابسته به تقویت های بیرونی قرار خواهد داد. در نتیجه کنترل اجتماعی و فشار برای پیروی کردن از اصول و هنجارها منجر به از دست رفتن انگیزه های فطری برای کاوش و پرورش استعداد ها خواهد شد.بیشتر بخوانید: راه کارهایی برای ارتباط بهتر با نوجوانان
در صورتی که نوجوان در محیطی رشد کند که فرصت انتخاب، برنامه ریزی، ارائه بازخوردهای اطلاعاتی مناسب و حمایت عاطفی را داشته باشد این فضا به پرورش حس آزادی منجر خواهد شد و نوجوان از درونِ گرایشات و تعارضات مختلف، به هویتی یکپارچه و منسجم خواهد رسید که محصول تامل شخصی و همچنین گفت و گو و تعاملی با محیط بیرون خواهد بود که افکار و هیجانات بدون احساس فشار و سانسور شدن به حیطه آگاهی و توجه او راه پیدا کرده اند و مورد پذیرش قرار گرفته اند. در این مرحله برخلاف تصور همگانی که بها دادن به نیاز استقلال و آزادی منجر به انزوا و دوری از جامعه خواهد شد از طریق ارتقای توانمندی ها نیاز به برقراری ارتباط و صمیمیت افزایش می یابد و احساس شایستگی در ارتباط با دیگران معنا پیدا خواهد کرد.
گرایش افراطی به گروه همسالان
نوجوانان علی رغم تمایل والدین اصرار دارد وقت خود را با گروه همسالان و بدون نظارت و حضور والدین بگذراند و در عین حال شروع فاصله گرفتن و انتقاد از عادات همیشگی خانواده میکنند. حتی گاها ارزش های از قبل پذیرفته شده را نیز زیر سوال می برند.
همچنین در پی رشد هیجانی و تلسط بیشتر بر چالش های پیچیده تر، روابط بین فردی و تعلقات اجتماعی رنگ و بوی تازه ای به خود می گیرد و در عین حال از طریق برقراری روابط متعدد و عضویت در گروه ها به دنبال جستجوی هویت اجتماعی خود از طریق فیدبک های مختلف هستند، گویی پازل شناخت خود در حال کامل تر شدن است. گروه همسالان تاثیر زیادی بر تمایلات، اعتقادات، فعالیت ها و حتی نوع پوشش نوجوان دارند. حتی گرایش به رفتارهای پرخطر و ریسکی مثل مصرف مواد و یا رانندگی پرخطر بواسطه برداشت اشتباه از شرایط خطر افزایش پیدا می کند. همچنین گرایش به رفتارهای پرخاشگرانه و مقابله با منابع قدرت مثل والدین، معلمین و مسئولین مدرسه در این سنین شایع است.
شروع رفتارهای عاشقانه و گرایشات جنسی
تجربه های جنسی نوجوان اغلب با خیال پردازی های جنسی و خود ارضایی شروع می شود و پس از آن رابطه های جنسی دهانی و در مرحله بعد مقاربت جنسی تجربه می شود.
عوامل موثر بر رفتارهای جنسی نوجوان عبارتند از ویژگی های شخصیتی، سن اولین مقاربت، زمینه فرهنگی و مذهبی، نگرش خانواده، آموزش های جنسی و جنسیت.
معمولا پسرها زودتر از دخترها مقاربت جنسی را شروع می کنند و هر چه سن دختران هنگام اولین تجربه جنسی پایین تر باشد احتمال اجباری بودن رابطه بیشتر است.
نوجوانانی که هرگز رابطه جنسی را تجربه نمی کنند به دلیل مغایرت با عقاید خانواده و اعتقادی و آموزش هایی است که در این زمینه از سمت والدین، معلمان و مشاورین دریافت کرده اند.
مشاوره خانواده و مشاوره آنلاین در حیطه نوجوانی به چه کسانی کمک میکند؟
-اگر والدینی هستید که نگران شرایط جسمی، روحی و هیجانی فرزندان تان هستید و قصد دارید مشکلات رابطه ای بین خود را حل و فصل کنید تا بتوانید با کیفیت بهتری باهم تعامل داشته باشید.
-اگر در سنین نوجوانی هستید و به عنوان نوجوان در مورد شرایط روحی خودتان تغییراتی را احساس می کنید یا روابطی را به تارگی شروع کرده اید که برای حل چالش های جدید نیاز به گرفتن مشورت دارید.
-اگر به عنوان معلم، آموزگار و یا مسئولین مدرسه دنبال راه کارهایی برای ارتباط بهتر با شاگردان خود هستید
تیم مشاورین نگاه نو آماده شنیدن دغدغه های شما هستند تا تجربه و تخصص خود را در این خصوص با شما به اشترک بگذارند و شرایطی را فراهم کنند که دوران نوجوانی را به خوبی سپری کنید و آماده ورودی نشاط آمیز به دوران های بعدی زندگی شوید. سفر هزار کیلومتری با یک قدم شروع میشود. برای خودتان قدمی مثبت بردارید
تاریخ انتشار: ۱۳۹۸/۱۲/۱۸
کاندیدای دکتری تخصصی روانشناسی - عضویت سازمان نظام: 29738