پرخاشگری در نوجوان
سوال کاربر گرامی:
پسر من ١٢ سالشه... ما یک دختر پنج ساله هم داریم. پسرم جدیداً به من و پدرش خیلی پرخاشگری میکنه. تا یک حرفی بهش میزنیم سریع واکنش نشون میده. ترجیح میده بیشتر توی اتاقش باشه تا پیش ما. قبلاً خیلی حرف گوش کن تر بود، اما الان خیلی تغییر کرده. حتی با خواهرش هم همش دعوا میکنه مخصوصاً وقتی میره تو اتاق برادرش همیشه باهاش دعوا میکنه. ممنون میشم راهنماییم کنید که توی این شرایط چیکار باید بکنیم و برخورد ما چطور باشه؟
پاسخ مشاور (فهیمه احمدی):
سلام و عرض ادب خدمت شما مادر گرامی
ابتدا ممنونم از اعتمادی که به مجموعه نگاه نو و شخص بنده داشتید. در خصوص سوالی که مطرح کردید باید خدمت شما عرض کنم که علائم و رفتارهایی که در سوال‌تان مطرح کردید در واقع از علائم و نشانه‌های طبیعی دوران بلوغ هست که باهم به بررسی برخی از این نشانه می پردازیم:
1- بی ثباتی در کنترل هیجانات
عموماً نوجوان در این سن نسبت به قبل پرخاشگرتر و حساس‌تر می شود به دلیل اینکه در این سن احساسات متناقض مختلفی رو تجربه میکند، اما در کنترل احساساتش هنوز مهارت کمی دارد. در نتیجه ممکن است خیلی زود عصبانی شود و خیلی زود هم این عصبانیت اش فروکش کند، حتی گاهی ممکن است بین اتفاقی که افتاده و واکنش هیجانی او تناسبی وجود نداشته باشد.
2-گرایش به خودمختاری و استقلال
از دیگر نشانه‌های این دوران، احساس بزرگی و میل به استقلال است. دوست دارد مثل یک فرد بزرگسال با او رفتار شود. مثلاً خودش انتخاب کند، با او مشورت شود، نظر بدهد به همین دلیل ممکن است کودک فرمانبردار و مطیع دیروز ما تبدیل به یک نوجوان عصیانگر و سرکش شود و حرف شنوی او از والدین کاهش پیدا کند.
3- علاقه به تنهایی با خود
یکی دیگر از نشانه‌های این دوران تمایل به تنها ماندن و داشتن حریم خصوصی است. نسبت به دوران کودکی، کم حوصله‌تر می‌شود، دوست دارد زمانی بیشتری را در اتاقش سپری کند و در کارها و فعالیت‌های مشترک خانواده مثل رفتن به یک مهمانی خانوادگی نسبت به قبل کمتر مشارکت می کند.
نکته قابل تامل!
بنابراین تمام علائم و نشانه‌هایی که مطرح کردید می‌تواند از نشانه‌های طبیعی دوران بلوغ باشد. اما اگر این علائم از سطح طبیعی مربوط به این سن فراتر باشد به طور مثال پرخاشگری چنان شدید است که ممکن است به خودش یا دیگران آسیبی وارد کند و یا این تمایل به تنها ماندن در اتاق و مشارکت نکردن در فعالیت‌های خانوادگی شکل افسردگی به خود گرفته باشد که حتی علی رغم اجرای راهکارهای مختلف باز هم تغییری در این نشانه ها حاصل نگردد قطعاً لازم است که شما به طور مداوم با یک متخصص در این حوزه در ارتباط باشید تا همه جوانب نشانه‌های دوران نوجوانی فرزندتان بررسی گردد.
برای آشنایی بیشتر با ویژگی های دوران نوجوانی می توانید مقالات مشابه را مطالعه کنید.
راه حلی تازه برای ارتباط بهتر با نوجوان
بنابراین راهکارهایی که در این مقاله ذکر می‌شود در خصوص چگونگی برخورد والدین با نوجوانی است که درگیر مسائل و بحران‌های طبیعی مربوط به سن خود شده است و این به مهارت والدین در مدیریت این دوران بستگی دارد:
1- گام اول: نظر او را بپرسید.
یکی از راهکارهایی که می‌تواند به شما در این زمینه کمک کند این است که احساس بزرگی و استقلال نوجوان را با دادن مسئولیت، پرسیدن نظرات او در موارد مختلف، و مشورت گرفتن از او هر چه بیشتر ارضاء کنید. هر چقدر که شما فرصت‌های بیشتری برای تجربه کردن در اختیار نوجوان خود بگذارید او را برای ورود به مرحله بزرگسالی و آمادگی برای گرفتن تصمیمات مستقلانه و درست تربیت کرده اید.
.
2- گام دوم: مثل یک کودک با او رفتار نکنید!
سعی نکنید مثل سابق همه‌ی کارهای او را کنترل کنید. اگر بخواهید به او ثابت کنید تو هنوز بچه‌ای..تو نمیفهمی، من میفهمم...هر کاری که من میگم باید انجام بدی... در این صورت نوجوان وارد یک جنگی با شما خواهد شد تا ثابت کند که دیگر بچه نیست و بزرگ شده است. پس به او در زمینه‌های مختلف اجازه انتخاب کردن، نظر دادن و تجربه کردن بدهید.
3- گام سوم: روی کنترل خشم خودتان کار کنید.
در زمینه پرخاشگری سعی کنید در درجه اول یک الگوی مناسب برای او باشید. اگر مادر یا پدری در هنگام عصبانیت رفتارهای نامناسبی از خود نشان می‌دهد، نمی تواند از فرزند خود توقع داشته باشد به شیوه صحیحی خشم خود را کنترل کند. مهارت‌های کنترل خشم را به او آموزش دهید. اما زمانی این آموزه‌ها تاثیرگذار خواهد بود که شما هم به عنوان والد شیوه درست کنترل خشم را بدانید و آن در عمل هم اجرا کنید.
4- گام چهارم: با او صمیمی شوید.
یک ارتباط و تعامل مثبت دو طرفه با فرزند خود ایجاد کنید. علائق او را دنبال کنید... فیلم و سریال مورد علاقه او را باهم تماشا کنید، به آهنگ‌های خواننده مورد علاقه او گوش کنید، باهم استخر و رستوران بروید. به خصوص در این دوران نقش پدر در ارتباط با نوجوان بسیار مهم و تاثیرگذار است.اینگونه ارتباط و تعامل مثبت به یک ارتباط کلامی و یا گفتمان مشترک بین والد و فرزند منجر می شود که این گفت‌وگو باعث می‌شود هر دو طرف از خواسته‌های هم خبردار شوند و بهتر همدیگر را درک کنند. در این ارتباط کلامی سعی کنید بیشتر نقش یک شنونده فعال را داشته باشید نه یک پنددهنده و نصحیت گر. در این صورت این ارتباط کلامی ضمانت اجرایی برای خواسته‌های شما خواهد شد زیرا در این صورت حرف‌ها و خواسته‌های شما برای او مهم می‌شود.
5-گام پنجم: نیاز او به داشتن حریم خصوصی را به رسمیت بشناسید.
به حریم خصوصی او احترام بگذارید. زیرا داشتن حریم خصوصی میل به استقلال نوجوان را ارضاء خواهد کرد. بنابراین اگر به جای نظارت مستقیم دوران کودکی، به شکل غیر مستقیم کارهای او را نظارت کنیم، نوجوان احساس نمی‌کند استقلال او را سلب کرده‌ایم.
امیدوارم مطالبی که بیان شد راهگشای مسیر شما در برخورد با فرزند نوجوان‌تان باشد. شما می توانید از طریق پرسش و پاسخ، مشاوره تلفنی و یا مشاوره آنلاین با ما در تماس باشید و سوالات خودتان را در مورد چگونگی ارتباط با نوجوان تان از ما بپرسید. همچنین اگر به عنوان نوجوان به دنبال راهکارهایی برای بهبود تعاملات با والدین خود هستید و کاهش تنش های ارتباطی تان هستید، میتوانید با ما در ارتباط باشید.
پسر من ١٢ سالشه... ما یک دختر پنج ساله هم داریم. پسرم جدیداً به من و پدرش خیلی پرخاشگری میکنه. تا یک حرفی بهش میزنیم سریع واکنش نشون میده. ترجیح میده بیشتر توی اتاقش باشه تا پیش ما. قبلاً خیلی حرف گوش کن تر بود، اما الان خیلی تغییر کرده. حتی با خواهرش هم همش دعوا میکنه مخصوصاً وقتی میره تو اتاق برادرش همیشه باهاش دعوا میکنه. ممنون میشم راهنماییم کنید که توی این شرایط چیکار باید بکنیم و برخورد ما چطور باشه؟
پاسخ مشاور (فهیمه احمدی):
سلام و عرض ادب خدمت شما مادر گرامی
ابتدا ممنونم از اعتمادی که به مجموعه نگاه نو و شخص بنده داشتید. در خصوص سوالی که مطرح کردید باید خدمت شما عرض کنم که علائم و رفتارهایی که در سوال‌تان مطرح کردید در واقع از علائم و نشانه‌های طبیعی دوران بلوغ هست که باهم به بررسی برخی از این نشانه می پردازیم:
1- بی ثباتی در کنترل هیجانات
عموماً نوجوان در این سن نسبت به قبل پرخاشگرتر و حساس‌تر می شود به دلیل اینکه در این سن احساسات متناقض مختلفی رو تجربه میکند، اما در کنترل احساساتش هنوز مهارت کمی دارد. در نتیجه ممکن است خیلی زود عصبانی شود و خیلی زود هم این عصبانیت اش فروکش کند، حتی گاهی ممکن است بین اتفاقی که افتاده و واکنش هیجانی او تناسبی وجود نداشته باشد.
2-گرایش به خودمختاری و استقلال
از دیگر نشانه‌های این دوران، احساس بزرگی و میل به استقلال است. دوست دارد مثل یک فرد بزرگسال با او رفتار شود. مثلاً خودش انتخاب کند، با او مشورت شود، نظر بدهد به همین دلیل ممکن است کودک فرمانبردار و مطیع دیروز ما تبدیل به یک نوجوان عصیانگر و سرکش شود و حرف شنوی او از والدین کاهش پیدا کند.
3- علاقه به تنهایی با خود
یکی دیگر از نشانه‌های این دوران تمایل به تنها ماندن و داشتن حریم خصوصی است. نسبت به دوران کودکی، کم حوصله‌تر می‌شود، دوست دارد زمانی بیشتری را در اتاقش سپری کند و در کارها و فعالیت‌های مشترک خانواده مثل رفتن به یک مهمانی خانوادگی نسبت به قبل کمتر مشارکت می کند.
نکته قابل تامل!
بنابراین تمام علائم و نشانه‌هایی که مطرح کردید می‌تواند از نشانه‌های طبیعی دوران بلوغ باشد. اما اگر این علائم از سطح طبیعی مربوط به این سن فراتر باشد به طور مثال پرخاشگری چنان شدید است که ممکن است به خودش یا دیگران آسیبی وارد کند و یا این تمایل به تنها ماندن در اتاق و مشارکت نکردن در فعالیت‌های خانوادگی شکل افسردگی به خود گرفته باشد که حتی علی رغم اجرای راهکارهای مختلف باز هم تغییری در این نشانه ها حاصل نگردد قطعاً لازم است که شما به طور مداوم با یک متخصص در این حوزه در ارتباط باشید تا همه جوانب نشانه‌های دوران نوجوانی فرزندتان بررسی گردد.
برای آشنایی بیشتر با ویژگی های دوران نوجوانی می توانید مقالات مشابه را مطالعه کنید.
راه حلی تازه برای ارتباط بهتر با نوجوان
بنابراین راهکارهایی که در این مقاله ذکر می‌شود در خصوص چگونگی برخورد والدین با نوجوانی است که درگیر مسائل و بحران‌های طبیعی مربوط به سن خود شده است و این به مهارت والدین در مدیریت این دوران بستگی دارد:
1- گام اول: نظر او را بپرسید.
یکی از راهکارهایی که می‌تواند به شما در این زمینه کمک کند این است که احساس بزرگی و استقلال نوجوان را با دادن مسئولیت، پرسیدن نظرات او در موارد مختلف، و مشورت گرفتن از او هر چه بیشتر ارضاء کنید. هر چقدر که شما فرصت‌های بیشتری برای تجربه کردن در اختیار نوجوان خود بگذارید او را برای ورود به مرحله بزرگسالی و آمادگی برای گرفتن تصمیمات مستقلانه و درست تربیت کرده اید.
.
2- گام دوم: مثل یک کودک با او رفتار نکنید!
سعی نکنید مثل سابق همه‌ی کارهای او را کنترل کنید. اگر بخواهید به او ثابت کنید تو هنوز بچه‌ای..تو نمیفهمی، من میفهمم...هر کاری که من میگم باید انجام بدی... در این صورت نوجوان وارد یک جنگی با شما خواهد شد تا ثابت کند که دیگر بچه نیست و بزرگ شده است. پس به او در زمینه‌های مختلف اجازه انتخاب کردن، نظر دادن و تجربه کردن بدهید.
3- گام سوم: روی کنترل خشم خودتان کار کنید.
در زمینه پرخاشگری سعی کنید در درجه اول یک الگوی مناسب برای او باشید. اگر مادر یا پدری در هنگام عصبانیت رفتارهای نامناسبی از خود نشان می‌دهد، نمی تواند از فرزند خود توقع داشته باشد به شیوه صحیحی خشم خود را کنترل کند. مهارت‌های کنترل خشم را به او آموزش دهید. اما زمانی این آموزه‌ها تاثیرگذار خواهد بود که شما هم به عنوان والد شیوه درست کنترل خشم را بدانید و آن در عمل هم اجرا کنید.
4- گام چهارم: با او صمیمی شوید.
یک ارتباط و تعامل مثبت دو طرفه با فرزند خود ایجاد کنید. علائق او را دنبال کنید... فیلم و سریال مورد علاقه او را باهم تماشا کنید، به آهنگ‌های خواننده مورد علاقه او گوش کنید، باهم استخر و رستوران بروید. به خصوص در این دوران نقش پدر در ارتباط با نوجوان بسیار مهم و تاثیرگذار است.اینگونه ارتباط و تعامل مثبت به یک ارتباط کلامی و یا گفتمان مشترک بین والد و فرزند منجر می شود که این گفت‌وگو باعث می‌شود هر دو طرف از خواسته‌های هم خبردار شوند و بهتر همدیگر را درک کنند. در این ارتباط کلامی سعی کنید بیشتر نقش یک شنونده فعال را داشته باشید نه یک پنددهنده و نصحیت گر. در این صورت این ارتباط کلامی ضمانت اجرایی برای خواسته‌های شما خواهد شد زیرا در این صورت حرف‌ها و خواسته‌های شما برای او مهم می‌شود.
5-گام پنجم: نیاز او به داشتن حریم خصوصی را به رسمیت بشناسید.
به حریم خصوصی او احترام بگذارید. زیرا داشتن حریم خصوصی میل به استقلال نوجوان را ارضاء خواهد کرد. بنابراین اگر به جای نظارت مستقیم دوران کودکی، به شکل غیر مستقیم کارهای او را نظارت کنیم، نوجوان احساس نمی‌کند استقلال او را سلب کرده‌ایم.
امیدوارم مطالبی که بیان شد راهگشای مسیر شما در برخورد با فرزند نوجوان‌تان باشد. شما می توانید از طریق پرسش و پاسخ، مشاوره تلفنی و یا مشاوره آنلاین با ما در تماس باشید و سوالات خودتان را در مورد چگونگی ارتباط با نوجوان تان از ما بپرسید. همچنین اگر به عنوان نوجوان به دنبال راهکارهایی برای بهبود تعاملات با والدین خود هستید و کاهش تنش های ارتباطی تان هستید، میتوانید با ما در ارتباط باشید.
تاریخ انتشار: ۱۳۹۹/۰۵/۲۵
دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی - عضویت سازمان نظام روانشناسی: ۳۹۴۳۹